De Erythromachus leguati: Het mysterie van de verdwenen rode rail
Ontdekking van een raadselachtige vogel
In de late 17e eeuw zette een groep schipbreukelingen voet aan wal op het eiland Rodrigues, een klein eiland in de Indische Oceaan dat deel uitmaakt van de Mascarenen. Onder hen was de Franse reiziger en avonturier François Leguat (1639-1735), een hugenoot die op de vlucht was voor religieuze vervolging in Europa. In zijn memoires beschreef hij een raadselachtige, loopvogel die nergens anders ter wereld te vinden was: de Erythromachus leguati ofwel de Rodrigues-rail.
Leguat en zijn metgezellen waren de eerste Europeanen die deze vogel in detail beschreven. Ze merkten op dat hij volledig vliegloos was en een dieprode tot kastanjebruine kleur had, met een lange, gebogen snavel die hij gebruikte om insecten en kleine dieren uit de grond te halen. De vogel was nieuwsgierig, tam en gemakkelijk te vangen, wat hem uiteindelijk fataal zou worden.
Beschrijving van de Rodrigues-rail
Leguat (1704): Hun kleur is altijd heldergrijs, en er is zeer weinig verschil in het verenkleed tussen de twee geslachten. Ze verbergen hun nesten zo goed dat we ze niet konden vinden en daardoor hun eieren niet hebben geproefd. Ze hebben een rode, kale zone rond hun ogen, hun snavels zijn recht en puntig, ongeveer 6 centimeter lang, en eveneens rood. Ze kunnen niet vliegen; hun vet maakt hen daar te zwaar voor.”.
Leguat schreef dat de vogel van nature zeer vriendelijk was en vaak nieuwsgierig dichterbij kwam als mensen hem benaderden. Het ontbreken van natuurlijke vijanden had ertoe geleid dat de rail geen angst kende voor mensen, een tragische eigenschap die veel eilandsoorten uiteindelijk de das om deed.
Volgens het verslag van Tafforet (1725) voedde de Rodrigues-rail zich met de eieren van de inmiddels uitgestorven Cylindraspis-schildpadden, waarvan drie soorten op Rodrigues leefden. Omdat de vogel profiteerde van hun broedseizoen, beschouwde Hume (2008) hem als een opportunistische predator, die mogelijk ook schildpaddenjongen at.
Een voormalig broedgebied van schildpadden op de Plaine Corail toont aan dat deze nesten geconcentreerd waren in een klein gebied met grote aantallen eieren. In dit gebied is een vingerkootje van een Rodrigues-rail gevonden tussen de overblijfselen van eieren, wat suggereert dat de vogel zich hier tegoed deed aan schildpadnesten.
Tijdens het broedseizoen van de schildpadden zouden de rails zich waarschijnlijk vetgemest hebben, maar gedurende de rest van het jaar aten ze vermoedelijk slakken, andere ongewervelde dieren en aas, zoals dode zeevogels in kolonies. De Rodrigues-rail zocht waarschijnlijk ook naar wormen, zoals Kontikia whartoni en de inmiddels uitgestorven Geonemertes rodericana, door in bladafval of rottend hout te peuren.
Mogelijk was er seksueel dimorfisme bij deze soort, waarbij mannetjes en vrouwtjes zich specialiseerden in verschillende voedselbronnen.
Culturele waarde en folklore
Hoewel er weinig bekend is over inheemse mythen rond de Rodrigues-rail, wordt aangenomen dat de eerste menselijke bewoners van het eiland – waarschijnlijk zeelieden en later kolonisten – de vogel al snel een bijzondere plaats gaven in hun verhalen. Volgens enkele overleveringen zou de rail als een ‘geestenwaker’ hebben gefungeerd, die met zijn scherpe snavel in de grond tikte om verborgen schatten te onthullen.
Anderen geloofden dat de vogel een boodschapper van de zee was, die met zijn roep de komst van stormen of schipbreuken voorspelde. Zijn zachte, fluitende geluiden zouden ‘s nachts over het eiland klinken als een waarschuwing voor naderend onheil.
Sommige legendes vertellen zelfs dat de laatste rail op Rodrigues zou zijn verdwenen op de avond voordat een grote storm het eiland trof, alsof hij wist dat zijn tijd voorbij was.
Waarom de Rodrigues-rail uitstierf
Zoals met zoveel eiland soorten werd de ondergang van de Aphanapteryx leguati grotendeels veroorzaakt door de komst van mensen. Leguat en zijn mannen jaagden op de vogel voor voedsel, omdat hij makkelijk te vangen was en naar verluidt een smakelijk maal opleverde. Maar het waren vooral de exotische dieren die Europeanen naar het eiland brachten – ratten, katten en apen – die een verwoestende impact hadden op de vogelpopulatie.
Deze roofdieren vielen de nesten van de rail aan, aten hun eieren op en doodden de kuikens, waardoor de soort zich niet meer kon voortplanten. Binnen enkele tientallen jaren na de ontdekking door Leguat was de Rodrigues-rail verdwenen. Tegen het midden van de 18e eeuw was er geen enkel bewijs meer dat de vogel nog bestond.
Het nalatenschap van een vergeten vogel
Hoewel de Aphanapteryx leguati vandaag de dag uitgestorven is, leeft zijn herinnering voort in de verslagen van François Leguat en in de reconstructies van ornithologen en paleontologen. Zijn verhaal is een tragische herinnering aan hoe kwetsbaar eilandsoorten zijn en hoe snel ze kunnen verdwijnen als gevolg van menselijke activiteiten.
Vandaag de dag wordt Rodrigues beschermd als een ecologisch belangrijk gebied, en er worden inspanningen geleverd om de resterende inheemse diersoorten te behouden. Maar de Rodrigues-rail blijft een symbool van vergankelijkheid, een echo van een wereld die verloren is gegaan, maar die ons blijft herinneren aan de delicate balans van de natuur.
En misschien, diep in de wildernis van Rodrigues, fluistert de wind nog steeds de zachte roep van de verdwenen rail…