De Pawnee-legende: De IJsvogel en de Wolf
In de legenden van de Pawnee verschijnt de ijsvogel samen met de wolf. Er was eens een wolf die de metgezel was van Manabozho. Op een dag vertrok de wolf en keerde niet meer terug. Manabozho rouwde, want hij hield van hem. Hij volgde zijn sporen tot aan de Grote Rivier en vroeg een ijsvogel of hij de wolf voorbij had zien komen.
“Ja, Manabozho,” antwoordde de vogel, “hij is naar de rivier gegaan, en de grote slangen houden hem onder water vast.”
“Dank je,” zei Manabozho. “Uit dankbaarheid mag je dit dragen.” Hij gaf de ijsvogel een wampum-ketting om zijn nek. Sindsdien draagt de ijsvogel een witte vlek. Manabozho voerde daarna oorlog tegen de slangen in de Grote Rivier en redde zijn geliefde wolf.
De Salishan-legende: De IJsvogel en Coyote
De Salishan-stam uit de staat Washington vertelt dit verhaal:
Op een dag bezocht Coyote de ijsvogel. Omdat de ijsvogel geen eten had, ging hij naar buiten met een wilgentak. Hij klom in een boom, riep met de kreet van de ijsvogel en dook door een gat in het ijs. Kort daarna kwam hij boven water met een vis. Dit herhaalde hij vier keer, reeg de vissen aan de tak en keerde terug naar zijn hut om ze voor Coyote te koken. Coyote at tot hij verzadigd was.
Toen hij vertrok, nodigde Coyote de ijsvogel uit om hem eens te bezoeken. Toen de ijsvogel in Coyote’s huis aankwam, zag hij dat er niets te eten was. Coyote ging naar buiten en de ijsvogel keek toe.
Coyote sneed een wilgentak om de vissen aan te dragen. Hij bevestigde een lang stuk harsrijk hout aan zijn neus, dat als snavel moest dienen. Vervolgens klom hij in een boom boven een ondiepe waterpoel waaruit hij altijd water haalde. Hij riep met de kreet van de ijsvogel en dook naar beneden. Maar in plaats van vis te vangen, brak hij zijn neus en hoofd op de bodem van de poel.
De ijsvogel lachte om de onhandige Coyote en ving uiteindelijk zelf vis voor hem, zodat ze samen konden eten.
De Chippewa-legende: De IJsvogel en de Watergeest
De Chippewa uit New York vertellen dit verhaal:
Menabozho had een wolf die voor hem jaagde.
“Mijn broer,” zei Menabozho, “steek nooit water over, want de watergeesten zullen je grijpen.”
Op een dag was de wolf moe en kwam hij bij een smalle beek. Hij gooide de gans die hij had gevangen over zijn rug en probeerde over het water te springen. Maar de watergeest greep hem, en Menabozho had die avond geen eten. Hij zag zijn wolf nooit meer terug.
De volgende dag zag Menabozho een ijsvogel in een boom bij de beek zitten.
“Mijn broer,” zei Menabozho de Sluwe, “kun jij mij vertellen waar mijn wolf is?”
“Wat krijg ik als ik het je vertel?” vroeg de ijsvogel.
“Ik zal je een prachtige halsband geven,” antwoordde Menabozho.
“Eerst de halsband, dan vertel ik het,” zei de vogel.
Menabozho maakte een mooie witte halsband om de nek van de ijsvogel, die hij tot op de dag van vandaag draagt. Toen vertelde de ijsvogel hem dat hij had gezien hoe de wolf werd meegesleurd in het water.
“De grote watergeest komt tevoorschijn wanneer de zon het heetst is en rust op de oever,” zei de ijsvogel. “Hij zal slapen op de huid van de wolf. De modderschildpad zal op een steen zitten en de wacht houden. De beer zal bij deze boom staan en opletten. Ik zal op deze tak zitten en kijken. Wij zijn allemaal vrienden, maar misschien ben jij Menabozho?”
De vogel sprong op, maar Menabozho greep zijn kop vast. De ijsvogel wist zich los te draaien, gaf een schaterlach en vloog weg. Sinds die dag draagt de ijsvogel een opgeheven kraag om zijn nek als herinnering aan zijn ontsnapping.
Deze legendes laten zien hoe de ijsvogel een magisch en slim wezen is in de folklore van verschillende inheemse stammen. Hij verschijnt vaak als boodschapper, helper of wijze gids, en in sommige verhalen draagt hij nog steeds de tekens van zijn mythische verleden.